Historie

Jon Langdal

Eg skal ikkje blande meg bort i usemja mellom Bjarte Bruland og Marte Michelet, men berre kort kommentere Brulands motto om at «ein ikkje må sjå på historia med dagens briller og drive moralsk historieskriving».

Det eksisterer inga seriøs historieskriving som ikkje – på diskré eller påtrengande måte – er moralsk. Ingen kan behandle amerikansk slaveri, fransk terror eller holocaust utan å støtte seg til visse moralomgrep. Trua på nøytralitet innan humaniora og samfunnsfag er ein gammal og avfeldig positivistisk illusjon.

Bruland trur openbert at han sjølv ikkje ser på okkupasjonstida med nåtidas briller. Men sjølvsagt gjer han det, men han har naturlegvis rett i at historikaren må kunne leve seg inn i fortidas tilstandar og vurdere kva som var muleg eller umuleg å gjere, til dømes for å hjelpe jødane til å flykte.

Argumentet for ikkje å døme med «dagens briller» blei flittig nytta av apologetane for Knut Hamsuns politiske verksemd. «Det var så vanleg med antisemittisme før krigen», heiter det gjerne, derfor var Hamsun eigentleg ikkje jødefiendtleg. La oss følgje opp dette misfosteret av ein logikk to the bitter end: «Det var så mykje sosialisme og kommunisme i 20- og 30-åra; derfor var ikkje Einar Gerhardsen eigentleg sosialist.»