ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

EIN SLU REV har fleire utgangar, men det er ei overrasking at Erna Solberg har reven som førebilde. Til sportssidene (!) i Aftenposten har ho sagt at når ho skjøner at det vil blåsa, bruker ho noko ho lærte av dei stormande Høgre-damene Astrid Nøkleby Heiberg og Wenche Frogn Sælleg: «De fortalte at jeg skulle tenke at jeg var en rev på engelsk revejakt, klatre opp på den største steinen og vente til en annen rev går forbi. For det gjør det alltid.»

Med det forklarer ho at det slemme kommentatorar kallar «beslutningsvegring og handlingslammelse», er ein gjennomtenkt strategi for vindfulle dagar: «Da sier jeg (til meg selv) at det vil gå over.»

Det gjer ikkje koronaviruset, så statsministeren måtte tola å bli skulda for «for lite, for seint». Men det er ei tid for alt. Nå ringer ikkje klokkene lenger for dei andre, men for oss alle, for deg og meg. Det er unntaks­tilstand og full pakke, med Kongens tale, tankar og bøner attåt, frå hytta i heimstadkommunen. Og Erna Solberg (H) har lagt det tungt ideologisk lada «solidaritet» til i sitt språklege repertoar.

BYRÅSJEFEN trudde i det lengste at dette var noko Forvaltninga kunne ta seg av, dersom dei berre fekk arbeida i fred, og styresmaktene gjekk med på tilpassa tiltak som roa ned folk flest og mana til dugnad.

Då han spaserte heim frå kontoret førre fredag kveld, forstod Byråsjefen at det hadde skjedd eit skifte: Han møtte fleire unge menneske som var ramma av global nettsmitte og kom med dorullpakkar under armane. På butikken var det tomt for brød, mjøl og Joika-kaker. Ved kassa, der folk stod i god avstand, fleire med overfylte handlevogner, gjekk Byråsjefen resolutt til verks: Han spurde med høg røyst kva dei dreiv på med i desse samhaldstider. Andre i køen nikka, og somme begynte å pipa eller klappa for å påføra dei formastelege hamstreskam. Aldri før har den regelstyrte Byråsjefen fått slik positiv respons for å driva negativ sosial kontroll.

SPALTISTEN har prøvd keep calm and carry on og levd som om kvar dag skulle vera den førre: Vore rasjonell og tatt inn over seg kva som er sannsynleg, vore forsiktig og halde avstand på gate og gangveg og i store og små fellesskap, tenkt at han kunne trøysta seg med inn­spurten i vintersportane, meisterligaen i fotball og underhaldningsprogram utan publikum på TV, men med lattermaskinar. Dessutan kom Venstre i koronaskuggen, det var god plass på bussar og spisestader, han spring lange turar og jaktar blåveis i frisk luft, med anbefaling frå Erna, og dei var berre fire personar i kvart sitt hjørne av kinosalen då han såg Roy Anderssons Om det uendelige, «en refleksjon over menneskelivet i all sin skjønnhet og grusomhet, dets prakt og banalitet».

Men det går ikkje lenger, for det meste har gått i dvale. Uro og mistru fyller han og har sett seg fast i kroppen. Psykologien og medisinen konvergerer ved einmetersgrensa. Han kvepp av snufsing, hosting og harking. Når ein lyttar etter kroppslege signal hos seg sjølv og andre, er det lett å misforstå og overtolka meldingane. Det er som Kjersti Wøien Hålands replikk i onsdagsdiktet i Dag og Tid: «Kroppen er redd, men sjølv er eg ikkje.»

DETTE FYLLER Spaltisten der han sit på heimekontoret og kan ikkje anna. Det er ei spaltistisk grunnlov at når noko er for stort, skal ein bli sjangermessig personleg og gå til dei små sidene av det – og gjerne til små stader, så han snakkar med Vertinna.

Ho er fortvila. Alle busslaster med turistar er kansellerte til langt ut på sommaren. Ho har sendt alle folka sine heim, men kan ikkje stenga heilt, for ho har ein fast gjest att i ein stille krok. Nå må ho setja sin lit til velvilje i sparebanken. Det blir tung tids tale, så ho skal ta med seg Halldis Moren Vesaas: Det heiter ikkje: eg – no lenger. Heretter heiter det: vi.

Vertinna vonar elles at det kjem noko varig godt ut av det når alt dette er over: At det blir slutt på denne nymotens handhelsinga og unødvendige klemminga. Bøya seg lett med handa på hjarta er eit godt alternativ.

ME SOM LEVER med, for og av å bruka ord, blir aldri lei av å smi på dei. Eg har alltid sett på meg sjølv som «samfunns­kritisk». Nå har styresmaktene okkupert dette honnørordet for personar som har «kritiske samfunnsposisjonar» eller er i «samfunnskritiske funksjonar. (Her vil eg senda ein takk til kongens taleskrivar som nøydde seg med «viktige».)

Eg blir aldri lei av å henga meg på protestar mot det ordbokkorrekte og støttar det som flyt best. I «Scenarier 2000» (1987), alle norske scenarieprosjekts mor, heldt me oss konsekvent unna denne O-en som kludrar det til skriftleg og munnleg i alle andre former enn ubestemt eintal. Altså: et scenario – scenariet – scenarier – scenariene, som om den underliggande utgangsforma skulle ha vore «scenarium» – jamfør «studium. (Korleis eg fører denne kampen på nynorsk, syner seg lenger ut i teksten.)

SPÅDOMMANE er mange. Kinesarane reknar med fleire barn og skilsmisser etter heimekarantene: Slik er vilkåra for kjærleik i koronaens tid.

Me er langt forbi Business as usual. Scenaria spriker som dei skal, frå kolossale til handterbare effektar, frå total katast­rofe til at verdssamfunnet sannsynlegvis kjem seg gjennom møkka sånn nokolunde. Det blir stygt, men ein må ikkje gløyma at worst case-scenariar som skaper skrekk, alltid er dei mest tabloide i Fredrik Solvangs Debatten.

Så hald ut.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.