Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Dei store amerikanske teknologimonopola, med Google i spissen, sa denne veka at dei ikkje lenger vil selja amerikansk teknologi til Huawei. Snart fylgde japanske, tyske og britiske teknologiselskap etter. No står fleire kinesiske firma framføre ein boikott grunna Trumps krav om at alt sal av det Trump-administrasjonen definerer som sensitiv amerikansk teknologi, skal godkjennast for sal til Kina av Det kvite huset. Arne Melchior forskar på handel hjå NUPI.

– Det som skjedde no, må vi vel kalla ei eskalering?

– Det har vore ei viss von om at ein skulle koma fram til ein handelsavtale. Den vona har vorte svakare no. Det ser ut til at kreftene i Trump-administrasjonen som ser på Kina som ein rival i både handels- og tryggingspolitikken, framleis har kontrollen. Det er tvilsamt om desse kreftene i det heile teke ynskjer ein avtale. Dette handlar ikkje berre om handelspolitikk. Det er stormaktspolitikk.

– Kven er ideologen her?

– Trumps apostel er Peter Navarro (økonomiprofessor som er Trumps rådgjevar om handel, red. merk.) Om ein les bøkene hans, ser ein at han vil nytta handelspolitikken som eit våpen for å svekkja Kina. Der er ei litt skremmande kopling mellom handel og tryggingspolitikk. Trumps tiltak for stål og aluminium har heimel i ein amerikansk lov om tryggingspolitikk, den såkalla Section 232. USA må ha stor produksjon av stål og aluminium for å vera trygge, er argumentet, sjølv der importen kjem frå nære allierte.

– Og det gjeld bilar òg?

– Ja, om vi ser på innhaldet i bilstudien dei har laga, syner det at for Trump-administrasjonen er økonomi lik tryggleik. Sjølv produksjon av personbilar har vorte eit tryggingspolitisk spørsmål. Andre land har sjølvsagt protestert kraftig mot at bilar handlar om tryggingspolitikk, og det er vanskeleg å sjå at import av personbilar frå Europa skal handla om kor trygge USA skal vera. Men koplinga mellom handel og tryggleik er systematisk, det meste handlar om at USA vil ha meir produksjon heime.

– Men protestane heime i USA ser ikkje ut til å vera så store?

– Trump er òg avhengig av støtte. Hittil har det gått nokolunde bra. Spørsmålet er kor langt han vil gå når verknadene vert synlege. Fleire forskingsarbeid syner at tollen slår ut i prisane. Konsumentane må betala meir for varene, og produsentar vert råka når innsatsvarene vert dyrare. Det er heilt feil når Trump seier at handelskrigen fører til ein enorm vinst. Så er då også motstanden frå næringslivet stor, særleg på bilar. Dette er truleg grunnen til at Trump har lagt toll på bilar på is i seks månader. Toll på bilar vil vera eit kvantesprang som vil råka internasjonale verdikjeder særs hardt.

– Skal Trump få meir produksjon heim att til USA, må det er vera ledig produksjonskapasitet. Men arbeidsløysa der er den lægste på 50 år. Då vert det vel vanskeleg med ny produksjon?

– Det er rett. Trump har pumpa inn pengar i økonomien. Konsekvensen av at økonomien går for fullt, er at handelsunderskotet aukar, og det har skjedd i lange periodar med Trump ved roret. Men effekten av freistnadene på få ned underskotet vil råka amerikanske produsentar, som må betala meir for innsatsvarane. Det som er gjort av modellanalysar, tyder på ein klår negativ effekt. Ja, tollen har kanskje ein positiv effekt for amerikanske vaskemaskinprodusentar, men han har ein stor negativ effekt for dei fleste som nyttar stål og aluminium, og det same ville gjelda for bilproduksjonen, der mange komponentar vert importerte.

– USA har eit nokså stort monopol innanfor teknologi. Kan konsekvensen vera at Kina no bryt dette monopolet av di dei ikkje lenger får tilgang til mykje av denne teknologien?

– Kina var alt på veg til å bryta desse monopola. Det er no klårt at Kina må skapa ny teknologi mykje snøggare. Dessutan er Asia den marknaden som aukar snøggast. Kina vil no venda seg meir mot heimemarknaden og Asia. Huawei har andre bein å stå på. Kina må omstilla seg, både teknologisk og innanfor handel. Men handelskrigen vil klart vera til skade.

– Men USA prøver å hindra Kina frå å finna andre marknader?

– Det er interessant at USA no driv ein systematisk politikk for å få andre land med på kampanjen mot Kina. Til dømes er det slik at ståltollen har ført til ei mengd klagesaker i WTO. Nyleg vart USA, i samband med den nye handelsavtalen med Mexico og Canada, samde med grannelanda om at tollen skulle avviklast for dei. Ein klausul der er at Mexico og Canada har fråskrive seg retten til å klaga USA inn for WTO. I tillegg er det ei formulering der som gjer det uråd for dei to å inngå handelsavtalar med Kina utan godkjenning frå USA. Det vert sjølvsagt mykje vanskelegare å nytta WTO når USAs handelspartnarar er basta og bundne.

– «Det som gjorde krig uunngåeleg», skreiv Thukydid, «var veksten i makta til Athen, og den otta det skapte i Sparta.» Er ikkje dette den same gamle soga?

– Eg meiner at det er vanskeleg å seia at dette er uunngåeleg. Men ja, vi ser eit sterkt element av stormaktskonflikt her. Trump-administrasjonen ynskjer konflikt. Økonomi er tryggleik. Det heile flyt saman. Dei vil stogga globaliseringa for å verna amerikansk næringsliv, sjølv om det same næringslivet ikkje ynskjer konflikten.