Festspelsamtale

Leif Ove Andsnes, Harald Eia, Nils Brenna:

Big 5 med Nils og Harald

Grieghallen, fredag 31. mai

Eit festspelarrangement av den lettare typen var live-analysen av Leif Ove Andsnes’ personlegdom i Grieghallen førre fredag. Han hadde på førehand teke personlegdomstesten «Big Five», og i samtale med kandidaten blei resultata lagde fram av analytikar Nils Brenna og komikar og sosiolog Harald Eia. Tospannet har halde på med slikt ei stund, i P2-programmet «Sånn er du» og i podkasten «Big 5».

Sidan spørsmåla var i overkant nærgåande, frykta eg klein stemning. Men svara til Andsnes var ærlege og uredde. Han veik ikkje unna det vonde, og hans lune sjølvironi kombinert med Eias naivt nyfikne komikk skapte ei fin blanding av skjemt og alvor.

Martyr for kunsten

Femfaktormodellen (kjend som «Big Five») er den leiande trekkpsykologiske tilnærminga innan personlegdomspsykologien. Modellen skildrar, og skil mellom, fem overordna personlegdomstrekk: i kva grad ein er «open», «planmessig», «ekstrovert», «omgjengeleg» og «nevrotisk». Kvart av desse skil i sin tur mellom seks underordna trekk, og det var desse som blei diskuterte i detalj.

Testresultata blei presenterte i tal og samanlikna med andre kjende nordmenn. Dette var artig nok, men det eigentleg interessante var Andsnes’ refleksjonar kring resultata på bakgrunn av eigne livsrøynsler. Scoren på «depresjon» (under «nevrotisisme») var høg, og han vedgjekk at dette var noko han hadde slite mykje med:

– Som ung dyrka eg dei mørke kjenslene, det å vera martyr for kunsten. Slikt trur eg ikkje på lenger, men ein må likevel kunna vera i kontakt med desse kjenslene. Mange komponistar, særleg Schubert, som eg framførte i går, var jo pinte sjeler. Men like viktig er det å kunna dyrka gleda og ekstasen i kunsten.

På punktet «ekstroversjon» kvalifiserte han for typen «introvert melankolikar». Det nikka kandidaten til, for han treng mykje tid åleine og interesserer seg berre måteleg for andre folk. Å busetja seg i Bergen, til dømes, var eit medvite val:

– I Oslo er det altfor mange kunstnarar og kjentfolk som vil møta meg. I Bergen får eg vera i fred.

Pianoslips

Også på punktet som handla om kor «føyeleg» han er, var scoren særs høg. Dette var Andsnes berre delvis samd i. Han freistar rett nok å unngå konfliktar, men det er forskjell på sosiale og kunstnarlege konfrontasjonar. Kunstnarlege kampar tør han å ta, til dømes med dirigentar når han er solist. Men når han ikkje sat ved klaveret, var han lenge for unnvikande, fekk me vita. Likevel:

– Sjølv i den mest føyelege perioden min greidde eg å setja foten ned då ein VG-fotograf ville ha meg til å farga annakvar tann svart. Pianoslips fekk halda, og det var jo kult på nittitalet.

Ideal tolking

Andsnes er perfeksjonist, så at han scora høgt på «prestasjonsstrev» overraska ikkje. Refleksjonane kring dette var kveldens høgdepunkt, for her kom han inn på spørsmålet om kva som driv han som tonekunstnar. For å skildra dette synte han til den amerikanske komikaren Jerry Seinfeld:

– Når Seinfeld skriv vitsane sine, førestiller han seg at der eksisterer ein fullkomen eller ideal måte å framføra vitsen på. Eg resonnerer i grunnen likeins. Skal eg på scena og framføra Rakhmaninovs tredje klaverkonsert, må eg ha kjensla av at det er eg – berre eg – som har funne nøkkelen til dette verket, sjølv om titusenvis av pianistar kringom i verda også balar med det. Særleg slitsamt er dette når eg hentar fram stykke eg har spelt mange gonger før. Der finst jo så mange parametrar å justera på, dynamikk, frasering, timing og så vidare. Men, for å tala med Seinfeld: Eg må altså finna fram til den ultimative vitsen med verket.

Sjur Haga Bringeland