Kristin Fridtun
norrønfilolog og skriv fast i spalta «Ord om språk» i Dag og TId om norske ord og uttrykk.
kristin.fridtun@gmail.com
Kristin Fridtun har vore fast skribent i Dag og Tid sidan 2009. Kvar veke skriv ho språkspalta «Ord om språk», der ho tek for seg heilt vanlege ord og drøfter opphavet og tydingane deira. I 2014 skreiv ho Alf Prøysen-spalte i staden for språkspalte, og i fyrste halvdel av 2017 hadde ho ei spalte om Den eldre Edda.
Fridtun kjem frå Elverum i Østerdalen og har studert ålmenn litteraturvitskap og nordisk språk og litteratur ved NTNU. Ho har vore forfattar på fulltid sidan 2012 og skrive ei rekkje bøker, som Nynorsk for dumskallar (2013, 2023), Homoflokar (2018), Kunsten å irritera seg over skrivefeil (2021) og Klok kvinne eller digg dame? Eit stridsskrift om kjønn og håvamål-omsetjing (2023). Ofte skriv ho om språk, litteratur, kjønn, skeiv historie eller alt på éin gong. Kristin vann Bokhandelens sakprosapris i 2016 og Språkprisen i 2019
Siste artiklar frå Kristin Fridtun
-
Spyttebakk til spottpris
-
Akkurat passe
-
Utilpass blindpassasjer
-
Panneband i langpanna
Har verkeleg panna på hovudet og panna på kjøkenet (og taket) noko med kvarandre å gjera?
-
Innanfor visse grenser
-
Glaning på glansbilete
-
Gå på ein sprekk
«Nokre sprekkar er biletlege, som når me med sprokken røyst seier at samarbeidet sprekk.»
-
Bleik om sausenebba
Kan henda er det nokre som vil setja nebbet høgt og seia at ordtaket om å syngja med sitt nebb slett ikkje viser til fuglar, men til folk. Då seier eg: Det er ingen grunn til å vera nebbete!
-
Det skulle berre mangla
Det er nok ikkje manglande hjartelag som gjer at folk er interesserte i ord.
-
Stå på krava
-
Tankekross i kryssordet
-
«Me har ikkje grunnlag for å seia at bokmålsbrukarar har kvassare penn enn andre, men nokre av dei evnar å kløyva kvass i to.»
-
Morgonfrisk fersking
«Ein kan kjenna seg frisk og sterk, vera åndsfrisk eller endåtil frisk som ein fisk, friskna til, verta frisk att frå sjukdomen og heilt friskmeld.»
-
«Det kan tykkjast vanskeleg å finna ein definisjon som dekkjer heile tydinga til dekkja.»
-
Oppbretta brok i bratta
«Å bretta er i grunnen ‘å gjera bratt’, og i norrønt hadde bretta just tydinga ‘reisa opp, reisa seg’.»
-
«Blokk har vore nytta om stabben folk vart halshogne på.»
-
«Det er ikkje for inkje me seier at noko 'dampar av erotikk' eller er 'dampande heitt'.»
-
«Øving er ei form for arbeid, og sanneleg heng øva etymologisk saman med latin opus (‘arbeid, verksemd’).»
-
«Rørslene me skildrar som vipping, er gjerne større og kjem mindre tett enn dei me omtalar som vibrering.»
-
«Lat oss nytta høvet til å ransaka kjellar frå kjellar til loft.»
-
Einstonige undertonar
Me kan seia noko med ein spørjande eller fortruleg tone, slå fast at «det var nye tonar» eller få høyra at me ikkje skal ta den tonen.
-
«Me kan satsa for fullt på lengdehopp, skihopp eller andre greiner der satsen er avgjerande.»
-
Tung på gassen
-
Til å verta kvalm av
-
På berr bakke
Til og med bank (‘pengeinstitusjon’) heng i hop med bakke. Koplinga mellom dei er ikkje at banken hjelper eller lèt vera å hjelpa folk som står på berr bakke.
-
«Prokrastinera er eit nyttig ord, sidan det viser til ei eiga form for utsetjing.»
-
Bleikfis med nybleikt hår
Nokre har hug til å leva i ei verd der korkje fargen eller forma på lekamen har noko å seia.
-
«Den vanlege tolkinga er at havre hadde grunntydinga ‘bukkefôr’. Då seier det seg sjølv at det er fåtenkt å setja bukken til å passa havresekken.»
-
Tapt bak ei vogn
-
Berre ugagn
Nokre ord gjer meir skade enn gagn, men folk har nok meint at gjegn er til stort gagn, for det dukkar jamvel opp som preposisjon og førefeste.
-
Lettvinne nyvinningar
Grunnen til at vinna står sterkt, er neppe at det har eit meir vinnande vesen enn andre ord.
-
Snikmyrda snok
Snika har snike seg unna denne spalta lenge nok no. Eller er det dei andre orda som har snike i køen?
-
Varast i garden
-
Vik frå meg
Vikingar kunne nok vika for overmakta, men det er ikkje difor dei er kalla vikingar.
-
Stinn brakke
«Nokre matvarer gjer oss meir pruppstinne enn andre.»
-
Tyta på sitt
-
Tråbukk i tråvêr
-
I rykk og napp
Det er naturleg å rykkja til når ein skjønar at laget ein spelar eller heiar på, rykkjer ned.
-
Ord om språk: Roting på roteloftet
-
Berre på film
I dag skal me riva plastfilmen av film og visa nokre filmklipp frå soga til dette substantivet.
-
Hemnen er søt
Når einkvan gjer noko vondt mot oss, kan me få brennande lyst til å ta att.
-
Opp i liminga
Alle som har hosta slim eller leika seg med ein limpistol, veit at limet og slimet er seige saker.
-
Leiteaksjon ved nonsleite
Er det noko folk har drive mykje med opp gjennom tidene, er det leiting.
-
Skarpsindige likesinna
Er sinn-orda samankopla både i sinn og skinn?
-
Stira seg blind
Blind har i dag hovudtydinga ‘som ikkje kan sjå’. Opphavleg tydde det noko anna.
-
Modøl og midlandsmål
Dei dialektdraga diktaren Olav Nygard nytta i skrift, henta han frå heilt andre dialekter enn si eiga.
-
Berg og bægjegrindar
-
Stramme taumar
-
Ordsmidingsmeister
-
Kjærastpar i gamleda'r
